Op 26 mei 2002 was de eendenkooi van de Vereniging van Natuurmonumenten in Schipluiden langs de Zouteveenseweg open voor het publiek. Dit alles ter gelegenheid van het afscheid van kooiker Piet Graveland en ter kennismaking van de nieuwe kooiker Gerard van Winden.

Piet Graveland (65) is 25 jaar kooiker geweest van de eendenkooi van Schipluiden. Hij gaat nu met pensioen. Het vak leerde hij van Siem de Hoop, die hij toen opvolgde. De vangpijpen waren toen in slechte staat en die heeft hij toen moeten vervangen. De plas is ook een paar maal uitgebaggerd. Samen met zijn hond Tippie ving Piet eenden om ze te ringen, om zo het wetenschappelijk onderzoek naar de trekroutes van de verschillende eendensoorten te leren kennen en in kaart te brengen.

De plas.

Enthousiast gaf Gerard uitleg over de vangmethode en hoe je met de nodige slimheid de eenden kon vangen. Eenden kunnen goed zien en ruiken. Daarom is het belangrijk je nooit te laten zien ("achter de schermen te blijven") en bovendien de juiste vangpijp te kiezen waarbij de wind van de plas naar je toe waait ("onder de wind blijven"). De herfst is wel hét seizoen voor de kooiker. Met graan worden dan de tamme staleenden van de plas naar een vangpijp gelokt. De aangevlogen "vreemde" eenden, even uitrustend van hun vogeltrek, volgen dan snel. De nieuwsgierigheid van de eenden wordt dan nog versterkt door het kooihondje. Hij loopt, zonder geluid te maken, even vóórlangs bij een van de rietschermen langs de pijp en verdwijnt weer snel achter het scherm.

Als de eenden eenmaal voorbij de bocht in de vangpijp zijn ("het hoekje om zijn") en dichtbij het afsluitbare deel (links op de foto) van de vangpijp zijn, hoeft de kooiker zich maar even te laten zien om de eenden daarin te laten vluchten. Na het sluiten van het luikje haalt hij de eenden er uit ("de pijp uit"). Vroeger om klaar te maken voor consumptie; tegenwoordig om een ring om zijn poot te doen.

Vroeger leefde er een heel gezin van de opbrengst van een eendenkooi. Het lijkt nu misschien een romantisch bestaan, maar de kooikers waren zeker niet rijk. Vaak werd er naast het vangen van eenden ook vee gehouden en zorgde een fruitboomgaard voor wat extra inkomsten. Op de kooi van Schipluiden staat nog een boomgaard met 27 fruitbomen van oude rassen. De ca. 110 nog overgebleven eendenkooien die Nederland rijk is zijn vrijwel allemaal in bezit van natuurbeschermingsorganisaties als Natuurmonumenten, en vangen eenden alleen nog om deze te ringen en weer vrij te laten.

Een interessant detail is dat de eendenkooi in Schipluiden (evenals de andere in veen gelegen kooien) hoger liggen dat het omringende landschap. In de kooi vond er weinig of geen inklinking van de bodem plaats door bemaling, zoals dat elders in de polder gebeurde. Dit betekent wel dat er extra energie nodig is om het waterniveau in de plas van de eendenkooi op peil te houden. In Schipluiden wordt het water uit de oude Keen gehaald met een op zonne-energie aangedreven pomp en ook een klassieke metalen windmolen.

Klik hier voor meer informatie over de eendenkooi van Schipluiden.